KOJE NAPREDNO ORUŽJE JE IRAN TESTIRAO NA VOJNIM VJEŽBAMA EKTEDAR 1403?
Iranske oružane snage pokazale su svoje oružje ovog mjeseca tokom trodnevnih vojnih vježbi Ektedar 1403 u blizini nuklearnih objekata u centralnom Iranu...
Koje napredno oružje je Iran testirao na vojnim vježbama Ektedar 1403?
Iranske oružane snage pokazale su svoje oružje ovog mjeseca tokom trodnevnih vojnih vježbi Ektedar 1403 u blizini nuklearnih objekata u centralnom Iranu, testirajući napredne protuzračne odbrane, raketne i radarske sisteme.Od 7. do 9. januara, avijacijsko-kosmičke snage Iranskog korpusa čuvara islamske revolucije (IRGC) održale su vojne vježbe Ektedar 1403 (Vlast 2025) u pokrajini Isfahan, naglašavajući stratešku spremnost usred pojačanih regionalnih tenzija.Fokusirane na protuzračnu odbranu, ove vježbe činile su dio širih vježbi Pajambar-e Azam (Veliki Poslanik) 19 koje su održane u različitim regijama Irana od 4. januara.Vježbe Ektedar 1403 izvedene su oko lokacije za obogaćivanje uranijuma Šahid Ahmadi Roshan, poznato i kao nuklearno postrojenje Natanz, prvenstveno u okruzima Natanz i Kašan.Tokom ovih operacija, jedinice protuzračne odbrane IRGC-a osigurale su sveobuhvatnu zaštitu nuklearne lokacije, suprotstavljajući se raznim prijetnjama iz zraka i djelujući u uslovima intenzivnog elektronskog ratovanja.Objavljene fotografije i snimci otkrivaju prisustvo nekoliko poznatih sistema protuzračne odbrane, uključujući Rad-2, Tabas, 3 hordad i Dezful, uz radare Matla-ol-Fadžr-3 i Hafez. Testiranje projektila Taer-2, Sajad-2 i 9 dej bilo je vrhunac događaja.Projektil 9 dej je posebno testiran protiv razbijača bunkera koji je ispušten iz ratnog aviona.Među najintrigantnijim događajima bilo je debitantsko testiranje enigmatičnog projektila 358 i otkrivanje dosad neviđenog radarskog sistema.
Projektil 358
Projektil 358 je jedinstveni lutajući projektil zemlja-zrak dizajniran da gađa prijetnje na malim i srednjim visinama kao što su helikopteri, dronovi i podzvučni avioni.Ovo inovativno oružje kombinuje karakteristike tradicionalnih projektila zemlja-vazduh (SAM), lutajuće municije, krstarećih projektila i prenosivih sistema protuzračne odbrane (MANPADS), iako se u potpunosti ne ukapa ni u jednu od ovih kategorija.Lutajuća municija se generalno odnosi na zračne sisteme namijenjene kopnenim ciljevima, dizajnirane da lutaju oko mete dok je ne pronađu, a najčešće su to dronovi na propelerski pogon.Za razliku od njih, projektil 358 ne traži ciljeve na zemlji već u zraku, sposoban je da leti na udaljenostima između 10 i 100 kilometara i može se direktno usmjeriti na metu identificiranu prije lansiranja.Pogonjen je turbomlaznim motorom, a prilikom lansiranja sa zemlje koristi potisnik na čvrsto gorivo montiran paralelno s njegovim tijelom, slično kao konvencionalni raketni SAM-ovi.Projektil koristi kombinaciju inercijalne i satelitske navigacije za autonomni let, sa opcionom zemaljskom radio kontrolom. Njegovo otkrivanje i praćenje ciljeva oslanja se na napredne elektro-optičke i infracrvene (EO/IR) senzore.Projektil 358 je izrazito agilan zbog svoje složene aerodinamičke strukture: ima četiri uzgonska krila kod spremnika za gorivo, četiri repna krilca, četiri mala vrtložna delta krilca i četiri pokretna trapezoidna krilca blizu bojeve glave.Opremljen je sa 10-kilogramskom visokoeksplozivnom fragmentacijskom (HEF) bojevom glavom koja se može detonirati bilo pri udaru ili putem optičkog i laserskog niza blizinskih osigurača.Svojom masom od oko 50 kg, dužinom od 2,7 metara i prečnikom od 152 mm, približno dvostruko je veći od tipičnih MANPADS sistema, uz dosta veći domet.Slično MANPADS-ima, projektil 358 je lako prenosiv, rastavlja se na tri dijela i brzo raspoređuje. Ne zahtijeva složene platforme za lansiranje, što smanjuje njegovu vidljivost za neprijateljske satelite i izviđačke bespilotne letjelice.Tokom nedavnih vojnih vježbi Ektedar 1403 lansiran je s vojnog kamiona, međutim, njegova svestranost omogućava ispaljivanje sa jednostavnog stativa, što njegovu lansirnu poziciju čini gotovo neprimjetnom.Zbog svoje podzvučne brzine, mikro-turbomlaznog motora i antene koji emituje vrući trag odnosno radijaciju, projektil 358 je relativno laka meta za najnovije sisteme protuzračne odbrane, ali njegova prava snaga leži u neuporedivoj isplativosti.Svaki iranski projektil 358 košta samo nekoliko desetina hiljada dolara, otprilike 1% cijene PAC-3 presretača američkog Patriot sistema te samo 5% cijene Stunner presretača izraelskog sistema David's Sling.Iako je projektil 358 vizualno poznat javnosti od 2018. godine, njegovo ime i tehničke specifikacije ostali su polutajni do 2023. godine. Zvanično je potvrđen tokom posjete tadašnjeg ruskog ministra odbrane Sergeja Šojgua vojnoj izložbi u Teheranu.
Sistemi protuzračne odbrane
Na osnovu objavljenih snimaka, na vojnim vježbama učestvovao je srednjodometni sistem protuzračne odbrane Rad-2, podržan od komplementarnog Sepehr-14 pasivnog elektro-optičkog sistema.Rad-2 je operativan od 2014. i poboljšana je verzija Rad-1 sistema predstavljenog dvije godine ranije. Nudi poboljšane mogućnosti detekcije, proširujući operativni domet sa 50 na 80 kilometara i visinu sa 25 na 30 kilometara.Sistem Raad-2 koristi Taer-2A radarski navođene rakete zemlja-zrak (SAM), inače poboljšane varijante Taer-1 presretača. Svaki transporter-dizač-lanser (TEL) sadrži po tri takve rakete koje imaju domet od 50 kilometara.Svaka raketa opremljena je 80-kilogramskom visokoeksplozivnom fragmentacijskom bojevom glavom, dizajniranom da neutrališe različite zračne prijetnje – uključujući avione, dronove i projektile – sa impresivnom preciznošću i pouzdanošću.Dva blisko povezana sistema protuzračne odbrane, Tabas i 3 hordad, također su učestvovala u nedavnim trodnevnim vježbama Ektedar 1403.Oba sistema su prvi put predstavljena 2014. godine, pri čemu je Tabas specijalizovan za nisko i srednje leteće mete, dok 3 hordad cilja srednje i visoko leteće prijetnje.Za razliku od Rad-2, ovi sistemi su montirani na transporter-dizač-lanser-radar (TELAR), vozilo dodatno opremljeno radarskim sistemom.Vojni kamion za sva tri sistema je tipično iranska adaptacija rusko-beloruske šasije MZKT-6922 6x6 koju pokreće V8 dizel motor i može da nosi do 12 tona. Kamion najčešće nosi tri presretača.Sistem Tabas odlikuje se prednjim radarskim kućištem koje skriva ravnu antenu, a 3 hordad ima naprednu X-dijapazonsku aktivnu faznu rešetku koja osigurava visok nivo preciznosti i svjesnosti situacije.Prvi ima domet detekcije od 60 km, drugi 200 km, a oba pojedinačna TELAR-a mogu istovremeno otkriti i pratiti 100 ciljeva, kao i simultano gađati njih četiri.Također, oba sistema se mogu integrisati sa Bašir 3D radarom koji je sposoban da detektuje širok spektar ciljeva, uključujući leteće, krstareće i stelt mete, u radijusu od 350 km i na visinama do 30 km.Tabas rabi presretače Taer-2A/2S maksimalnog dometa od 75 km i visine od 27 km, a 3 hordad koristi Taer-2B i Sajad-2 sa maksimalnim dometom od 75-200 km i visinom od 25-30 km.Umjesto tri projektila takvih modela, TELAR sistema 3 hordad može nositi i osam projektila kratkog dometa 9 dej koje mogu gađati ciljeve na 70 km udaljenosti i visinama od 25 km.Na vojnim vježbama prikazan je i kamionski PZO sistem Dezful, sličan ruskom sistemu Tor M1, vojno operativan u iranskim oružanim snagama od 2021. godine.Dezful je namijenjen niskoletećim ciljevima kao što su krstareće rakete i dronovi, a istovremeno može otkriti 48, pratiti 10 i pogoditi dva neprijateljska cilja.Njegov domet detekcije je 27 km, a presretači sa elektro-optičkim i termičkim navođenjem imaju maksimalni domet od 12 km i visinu od 6 km.
Radarski sistemi
Noćni snimci vojnih vježbi pokazali su Matla-ol-Fadžr-3, najnoviju generaciju tri vveoma visokofrekventna 3D radara za rano upozoravanje, prvi put predstavljenog 2016. godine.Sadrži 40 Jagi antene raspoređene u četiri reda, pokriva domet od 500 km i ima elektronske protumjere (ECCM) za suzbijanje neprijateljskog ometanja.Najstarija generacija pokrivala je visine do 20 km i mogla je istovremeno otkriti 100 ciljeva, dok su iste mogućnosti najnovije generacije nepoznate, ali svakako poboljšane.Prednosti Matla-ol-Fadžr serije radara su mobilnost svih komponenti montiranih na prikolici, kompatibilnost sa integrisanom PZO mrežom, mogućnost rada u svim vremenskim uslovima, te jednostavnost upotrebe i održavanja.Nadalje, koriste dva odvojena kanala koji poboljšavaju stabilnost radara i visoku pouzdanost u praćenju ciljeva, jer jedan nastavlja raditi ako se drugi sruši.Fotografije sa dnevnih vježbi pokazale su dosad neviđeni radar s faznom rešetkom montiran na kamion, nespomenut u izjavama vojnih zvaničnika.Stoga nije poznato da li se radi o novom radarskom sistemu odnosno, dosta vjerovatnije, o ranije spomenutom radaru koji još nije javno predstavljen.U potonjem slučaju, najvjerovatniji kandidat je radar Kamar koji su zvaničnici spomenuli krajem 2015. godine, bez prikaza slika ili detaljnih tehničkih specifikacija.Nedavne fotografije pokazuju da je neimenovani radar po konfiguraciji podsistema sličan Hafez radaru, ali sa širim rotirajućim panelom.Poznato je da Kamar 3D radar ima domet od 450 km i proizvodi ga Industrija elektronike Širaz (SEI), kao i Hafez radar koji je predstavljen godinu dana ranije kao 3D radar dometa 250 km.I Kamar i Hafez radari su također poznati po tome da mogu istovremeno otkriti preko 100 ciljeva. Osim ta dva, SEI proizvodi i srodne radare s faznom rešetkom tipa Nadžm-802, Nadžm-802B, Nadžm-804 i Meradž-4.
