ZAŠTO JE LANSIRANJE SIMORGA I FAHRA-1 PROBOJ ZA IRANSKU SVEMIRSKU INDUSTRIJU?
Iran je u petak lansirao tri satelita u svemir, nastavljajući dugotrajni uspješan niz postavljanja visokotehnološkog tereta u orbitu i probijanja novih nacionalnih rekorda.
Zašto je lansiranje Simorga i Fahra-1 proboj za iransku svemirsku industriju?
Iran je u petak lansirao tri satelita u svemir, nastavljajući dugotrajni uspješan niz postavljanja visokotehnološkog tereta u orbitu i probijanja novih nacionalnih rekorda.
Iranska raketa-nosač Simorg u svemir je lansirala je domaći svemirski tegljač i dva tereta iz svemirskog centra Imam Homeini u centralnoj Semnanskoj pokrajini.
Svemirski tegljač Saman-1, zajedno sa Fahr-1 kubičnim satelitom i neimenovanim istraživačkim teretom, postavljen je u nisku Zemljinu orbitu (LEO), s apogejem (maks. visina) od 410 kilometara i perigejem (min. visina) od 300 kilometara.
Nosač Simorg postavio je novi rekord u postavljanju korisnog tereta u orbitu jer su tri navedena instrumenta imaju zajedničku masu od 300 kg.
Ovo je drugo uspješno lansiranje Simorga s višestrukim teretom ove godine, dok je broj lansiranih satelita u orbitu porastao na sedam, što ujedno čini 2024. rekordnom u odnosu na sve prethodne godine.
Ahmad Hoseini Munes, glasnogovornik svemirskog odjela iranskog ministarstva odbrane, rekao je da je Iran deveta zemlja koja je lansirala satelit sa vlastitim nosačem.
Što je satelit Fahr-1?
Jedan od lansiranih tereta bio je Fahr-1, komunikacijski satelit nazvan u čast nuklearnog naučnika i mučenika dr. Mohsena Fahrizadea.
Pripada klasi kubičnih satelita trostruke veličine (3U) odnosno ima dimenzije od 100x100x340,5 mm i masu manju od 10 kg, što ga svrstava u nanosatelite.
Satelit su dizajnirali, proizveli i pripremili za lansiranje Armija Islamske Republike Iran i kompanija Iranska elektronička industrija (IEI ili Sairan), u partnerstvu sa Tehnološkim univerzitetom Malek Aštar.
Dr. Moharam Giasvand, šef svemirske grupe Sairan, poslao je video poruku na temu uspješnog lansiranja satelita Fahr-1, rekavši da je jedan od primarnih ciljeva ove svemirske misije da se potvrdi sposobnost lansiranja višestrukog tereta rakete-nosača Simorg.
Ključni podsistemi koji se koriste u satelitu Fakhr-1 uključuju centralno računalo, upravljanje napajanjem i energijom, radio komunikacije, pozicioniranje i navigaciju, te određivanje kontrole položaja.
Giasvand je rekao da su većinu ovih komponenti razvile domaće tehnološke kompanije i da se njihovi proizvodi po prvi put lansiraju u svemir.
Dodao je da je evaluacija performansi ovih podsistema i prateće opreme u različitim svemirskim klimatskim uslovima, kako bi se osigurala mogućnost podrške misijama snimanja i praćenja elektromagnetnog spektra, jedan od sekundarnih ciljeva lansiranja.
Nakon odvajanja od rakete-nosača i svemirskog tegljača, satelit je uspješno prenio telemetrijske podatke, uključujući informacije iz svojih podsistema i senzora.
Tokom svoje prve orbite na 410 kilometara, Fakhr-1 je takođe ispravno primao i izvršavao komande sa zemaljskih stanica sa sjedištem u Iranu.
Što je raketa-nosač Simorg?
Raketa Simorg je najveća i najmoćnija iranska raketa-nosač po dimenzijama i mogućnostima, razvijena 2010. godine sa misijom da lansira satelite do 250 kg u orbite od 500 km brzinom od 7.500 m/s.
To je zamjena za stariju, prvu iransku raketu-nosač Safir koja je poslala maketu satelita u orbitu 2008. i prvi iranski satelit Omid godinu dana kasnije.
Simorg je trostepena raketa na tečno gorivo ukupne mase 87 tona, visine 27 metara i dijametra 2,5 metara, čija četiri motora prvog stepena zajedno stvaraju do 159.000 kilograma potiska.
Drugi stepen dijametra 1,5 metara po dimenzijama je sličan starijoj raketi-nosaču Safir i ima četiri manja motora koji proizvode ukupno 7.000 kg potiska.
Simorgova treća faza je opciona, ovisno o teretu, a može sadržavati svemirski tegljač Saman-1 pokretan motorom Araš-24 s potiskom od 1.300 kg.
Nakon što je predstavljen javnosti 2010. i njegovi glavni motori testirani dvije godine kasnije, 2016. testiran je u suborbitalnom letu i godinu dana kasnije u orbitalnom letu.
Uz prvi orbitalni let, službeno je otvorena velika lansirna platforma u Svemirskom centru Imam Homeini u Semnanskoj pokrajini, korištena za sva lansiranja Simorga.
U prva četiri lansiranja, motori prvog stepena radili su besprijekorno, ali uz probleme u završnim fazama, koji su u međuvremenu riješeni i raketa-nosač je od ove godine u potpunosti operativna.
Simorg je u januaru ove godine lansirao tri satelita, Mahda, Kejhan-2 i Hatef-1, ukupne mase oko 80 kg, postavivši ih na apogej od 1.100 km i perigej od 450 km.
Ovaj nosač nije posljednja riječ u iranskoj tehnologiji raketa-nosača jer su u razvoju Sarir i Soruš, s kapacitetom za lansiranje tereta od 1.000 kg odnosno 15 tona u LEO.
Performanse samog Simorga su se poboljšale tokom godina jer je u početku bio u stanju da postavi 60 kg u orbitu od 500 km, što se višestruko povećalo kod posljednjeg lansiranja.
Što je svemirski tegljač Saman-1?
Saman-1 je svemirski tegljač ili orbitalno transferno vozilo (OTV), vrsta posredničke svemirske letjelice koja se koristi za prebacivanje satelita iz nižih u više operativne orbite, s ciljem smanjenja troškova i izbjegavanja izgradnje masivnih raketa-nosača koje troše veliku količinu goriva.
Može se tretirati kao treći i posljednji stepen Simorga, iako za razliku od prva dva uspjeh lansiranja ne zavisi od njega, a aktiviranje njegovih motora nije nužno sekvencijalno.
Nakon što primarne dvije faze postave svemirski tegljač i njegov montirani satelit u privremenu orbitu, poznatu kao parkirna orbita, svemirski tegljač zatim prenosi satelit iz prve u željenu konačnu orbitu.
Sistem svemirskog tegljača Saman-1 koristi se posebno za prebacivanje malih i srednjih satelita na različite orbite, a ima i mogućnosti korekcije orbite i može poboljšati tačnost odnosno pouzdanost leta.
Dizajnirali su ga i razvili tehničari iz Iranskog centra za svemirska istraživanja (ISRC), podružnice Ministarstva komunikacija i informacionih tehnologija.
Prema riječima Hasana Salarijea, direktora ISRC-a i šefa Iranske svemirske agencije (ISA), program razvoja svemirskog tegljača u ISRC-u definiran je kao dio razvoja komunikacijske satelitske tehnologije za budući dizajn komunikacijskih satelita u geostacionarnoj orbiti (GEO).
Svemirski tegljač Saman-1 počinje svoj rad u kružnoj orbiti sa nagibom od 55 stepeni i postavlja teret u eliptičnu orbitu sa visinama u rasponu od 400 do 7000 kilometara, sa nagibom od 58 stepeni.
Zemaljski segment programa Saman uključuje telekomunikacione komandne i telemetrijske stanice u UHF i HF pojasima, a s obzirom na visok nivo tehnološke spremnosti (TRL) ove tehnologije u Iranu, očekuje se da će efikasno obavljati svoje zadatke.
Četiri zemaljske stanice za ovu misiju nalaze se u Tabrizu (zapad), Mahšahru (sjever), Mašhadu (istok) i Kešmu (jug), a njihova izgradnja i procesi opremanja su pri kraju.
Tegljač Saman-1 koristi motor na čvrsto gorivo Araš-24 kao svoj primarni pogonski sistem, sposoban da proizvede 1.300 kg potiska za 40 sekundi vremena sagorijevanja. Njegova masa bez goriva je 55 kg, a sa gorivom 240 kg.
Za svoju prvu misiju Saman-1 ima zadatak da podigne satelit od 100 kg iz kružne parkirne orbite visine od 400 km u eliptičnu orbitu s perigejem od 400 km i apogejem od 700 km.
