Stota godišnjica kolonijalnog sporazuma Sajks–Piko
SAHARTV - Danas, 16. maja 2016. godine obilježava se važan događaj u regionu Bliskog istoka. Prije stotina godina Velika Britanija i Francuska su potpisale kolonijalni sporazum kojim je podijeljen region Bliskog istoka između ove dvije zemlje.
Region je i danas pun granica koje se ne pojavljuju na zvaničnim mapama koje su iscrtane na osnovu sporazuma Sajks–Piko potpisanog 16. maja 1916. Poznat po imenima dvojice diplomata koji čak nisu bili ni eksperti za Bliski istok, sporazum Sajks–Piko, kojim su Britanija i Francuska obezbijedili sfere uticaja na teritorijama umirućeg Osmanskog carstva, uveo je region u decenije etničkih i vjerskih sukoba i ekstremistima tzv. Islamske države pružio priliku da uzvrate proglašenjem svog kalifata. „Sporazum o maloj Aziji”, jedan od najvažnijih u historiji savremenog Bliskog istoka, 16. maja 1916. tajno su, uz saglasnost Rusije, sklopile dvije kolonijalne sile, a njegovi potpisnici, ser Mark Sajks i Žorž Piko, teško da su mogli i da pomisle da će nova raspodjela sfera uticaja toliko dugo opredjeljivati sudbinu Bliskog istoka. Pošto je Londonu i Parizu bilo prepušteno da sami definišu granice unutar svojih zona uticaja, britanska obavještajka Gertrude Bel je na osnovu ovog sporazuma iscrtala novu kartu arapskog Orijenta. Britanci su dobili kontrolu nad jugom Iraka i Palestinom od obala Sredozemlja do rijeke Jordan i Cisjordanije. Francuzi su preuzeli kontrolu na jugoistoku Turske, sjeveru Iraka, Siriju i Liban. Britanci su teritorijom današnjeg Iraka direktno vladali 1920–1923. kada će Musel i Bagdad ubaciti u novostvorenu državu. Iste 1923. uspostaviće mandatnu teritoriju Palestine obećavajući Arapima zahvalnost za borbu protiv Turaka istovremeno kada i cionistima teritoriju koju će držati do 1948. kada je stvoren cionistički režim. Francuzi su izvukli Liban iz Sirije, a njihov mandat nad dvije zemlje trajaće od 1923. do 1946. Da li bi drukčije granice Bliski istok učinile stabilnijom, otpornijim na nasilje s kojim se danas suočava? Na osnovu jednog stoljeća historije nije teško podvući crtu i uspostaviti direktnu vezu između granica koje su povlačili Evropljani i hronične bliskoistočne nestabilnosti: Region koji je završio u kolonijalnom dizajnu pokazao se kao suviše slab i dezorganizovan da bi se efikasno odupirao okupaciji – kako kolonijalnoj juče, tako i neokolonijalnoj danas. Tačka zaokreta mogla bi da bude i pojava tzv. Islamske države, militantne sunitske grupe koja je u Muselu juna 2014., na zauzetoj teritoriji od Eufrata do Mediterana proglasila halifat, koji odbacuje pojam nacionalno. Vođa tzv. ID Ebu Bakr el Bagdadi je svoje borce odmah poslao u pustinju kako bi buldožerom razrušili malu postaju koja je označavala granicu između dvije moderne arapske države, Iraka i Sirije. „Kraj Sajks–Pikoa”, poručuje na engleskom bradati esktremist jednom od prvih propagandnih video snimaka. „Inšalah, daće Bog, ovo nije prva granica koju ćemo slomiti.” Tema iscrtavanja novih granica Bliskog istoka nije svojstvena samo ambicijama islamista ili Kurda. Špekuliše se o planovima podjele Iraka na šiitski, sunitski i kurdski dio. Nemali broj analiza građanskog rata u Siriji završava se zaključkom o fragmentaciji zemlje po istim sunitsko-šiitsko-kurdskim šavovima. Palestinci i dalje čekaju granicu svoje države, a pitanje je kakav status želi Gaza. Egipatski Sinaj, gdje su beduinski lideri u sprezi sa Al Kaidom ili ID, pretvorio se u zasebnu teritoriju van kontrole Kaira. U Libanu, moćni pokret Hezbolaha faktički ima svoju državu na jugu zemlje. Enigma je da li će velike sile nastaviti da podržavaju politike koje duh etničkih i sektaških sukoba pokušavaju da vrate u bocu ili će konačno shvatiti da je sporazum Sajks–Piko mrtav?
